Στην περίπτωση που η διάρκεια μιας δίκης ξεπερνάει την εύλογη χρονική διάρκεια που αυτή έπρεπε να έχει, προκειμένου να διαγνωστούν τα συγκεκριμένα πραγματικά και νομικά ζητήματα που ανέκυψαν σε αυτή, εφαρμόζεται ο Ν. 4239/2014 με τίτλο “Δίκαιη ικανοποίηση λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της δίκης, στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια και στο Ελεγκτικό Συνέδριο και άλλες διατάξεις“.
Με το νομοθέτημα αυτό, προβλέπεται η καταβολή “δίκαιης ικανοποίησης” (δηλαδή, κοινώς, αποζημίωσης), από το Δημόσιο προς τον διάδικο που το ζητάει, εάν η διαδικασία της εκδίκασης της υπόθεσης καθυστέρησε αδικαιολόγητα.
Ειδικά για τους κατηγορούμενους σε ποινικές δίκες, εκτός από την καταβολή αποζημίωσης, προβλέπεται και η μείωση της ποινής που ενδέχεται να τους επιβληθεί αν κηρυχθούν ένοχοι, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Έτσι, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 3 του Ν. 4239/2014, “κατά την επιμέτρηση της ποινής το αρμόδιο δικαστήριο λαμβάνει υπ’ όψιν την υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της διαδικασίας που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του κατηγορούμενου. Στη δικαστική απόφαση γίνεται ρητή μνεία με συνοπτική αιτιολογία, ότι κατά την επιμέτρηση της ποινής, το δικαστήριο έλαβε υπόψη του την κατά τα άνω υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της διαδικασίας, γεγονός το οποίο μπορεί να συνιστά, εν όλω ή εν μέρει, δίκαιη ικανοποίηση για την καθυστέρηση της ποινικής διαδικασίας“.
Αναφορικά με το σκέλος της αποζημίωσης, στο άρθρο 1 του Ν. 4239/2014, ορίζεται ότι “οποιοσδήποτε από τους διαδίκους, εκτός από το Δημόσιο και τα δημόσια νομικά πρόσωπα, τα οποία συνιστούν κυβερνητικούς οργανισμούς κατά την έννοια του άρθρου 34 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που έλαβε μέρος σε δίκη ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου, μπορεί να ζητήσει με αίτηση δίκαιη ικανοποίηση προβάλλοντας ότι η διαδικασία για την εκδίκαση της υπόθεσης καθυστέρησε αδικαιολόγητα και συγκεκριμένα ότι διήρκεσε πέραν του ευλόγου χρόνου που απαιτείται για τη διάγνωση των πραγματικών και νομικών ζητημάτων που ανέκυψαν στη δίκη”.
Πρέπει, δε, να σημειωθεί ότι η εν λόγω Αίτηση αφορά κάθε βαθμό δικαιοδοσίας, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 3 του Ν. 4239/2014, συνεπώς, εάν υπήρξε αδικαιολόγητη καθυστέρηση μόνο σε έναν βαθμό δικαιοδοσίας, μπορεί να αναζητηθεί η εύλογη ικανοποίηση για την καθυστέρηση αυτή, ενώ, αν υπήρξε, επί παραδείγματι, σε δυο βαθμούς δικαιοδοσίας, τότε μπορεί να αναζητηθεί και για τους δυο βαθμούς, και ούτω καθεξής. Βέβαια, εξαιρετικής σημασίας είναι πως, από τη διατύπωση του νόμου, προκύπτει ότι πρέπει να γίνουν ξεχωριστές αιτήσεις, αφού η κάθε μία δικάζεται από δικαστήριο ίδιου βαθμού με αυτό που εξέδωσε την αδικαιολογήτως καθυστερημένη απόφαση. Το παραπάνω επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι “ο αιτών δεν μπορεί να ζητήσει δίκαιη ικανοποίηση για υπέρβαση εύλογης διάρκειας της δίκης, η οποία έλαβε χώρα σε προηγούμενο βαθμό δικαιοδοσίας, με την αίτηση για καθυστέρηση δίκης από ανώτερο δικαστήριο”, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 3 παρ. 1 εδ. β’ του Ν. 4239/2014.
Το δικαστήριο που δικάζει τη σχετική Αίτηση, αποφαίνεται για το αν συντρέχει υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της δίκης συνεκτιμώντας ιδίως:
α) την καταχρηστική ή παρελκυστική συμπεριφορά των διαδίκων κατά την εξέλιξη της δίκης για τη διάρκεια της οποίας διατυπώνεται παράπονο ότι υπερέβη την εύλογη διάρκεια,
β) την πολυπλοκότητα των τιθέμενων πραγματικών και νομικών ζητημάτων,
γ) τη στάση των αρμόδιων κρατικών αρχών και
δ) το διακύβευμα της υπόθεσης για τον αιτούντα.
Ακόμη, όταν διαπιστώνεται ότι συντρέχει υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της δίκης και επομένως υπάρχει παραβίαση του δικαιώματος σε ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, το δικαστήριο αποφαίνεται για το αν πρέπει να καταβληθεί χρηματικό ποσό για τη δίκαιη ικανοποίηση, και, σε καταφατική περίπτωση, ορίζει το ύψος αυτής, λαμβάνοντας υπόψη και την περίοδο που υπερέβη τον εύλογο χρόνο για την εκδίκαση της υπόθεσης, συνεκτιμώντας τα προαναφερόμενα 4 κριτήρια, καθώς και την ικανοποίηση του αιτούντος από άλλα μέτρα που προβλέπονται στην κείμενη νομοθεσία για την αποκατάσταση της βλάβης του, μεταξύ των οποίων και την επιδίκαση υπέρ αυτού αυξημένης δικαστικής δαπάνης, κατά τα οριζόμενα στις οικείες διατάξεις.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η Αίτηση για χρηματική ικανοποίηση ασκείται ανά βαθμό δικαιοδοσίας εντός προθεσμίας έξι μηνών από τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης του δικαστηρίου που εκδόθηκε μετά από δίκη για την οποία ο αιτών παραπονείται ότι υπήρξε υπέρβαση της εύλογης διάρκειάς της.
Τέλος, κατά το άρθρο 7 παρ. 1 του Ν. 4239/2014, “τα οριζόμενα στα προηγούμενα άρθρα εφαρμόζονται αναλόγως και στις διαδικασίες ενώπιον των ποινικών δικαστηρίων “, υπό προϋποθέσεις.
