Με την προσφυγή στη Δικαιοσύνη, μπορεί να επιτευχθεί η έκδοση Προσωρινής Διαταγής ή Δικαστικής Απόφασης για την καταβολή διατροφής. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο ο υπόχρεος της διατροφής να αγνοεί τις εν λόγω Δικαστικές Διαταγές ή Αποφάσεις με δόλο, με αποτέλεσμα ο δικαιούχος της διατροφής να μένει ουσιαστικά απροστάτευτος και να γίνεται έρμαιο της διάθεσης του υπόχρεου για την καταβολή της διατροφής.
Για αυτές τις περιπτώσεις, και προς αποφυγή τέτοιων φαινομένων, η υποχρέωση καταβολής, εκτός από τις διατάξεις του Οικογενειακού Δικαίου στον Αστικό Κώδικα, προστατεύεται και εξασφαλίζεται και από τις διατάξεις του Ποινικού Δικαίου, με αποτέλεσμα η παραβίαση της υποχρέωσης της καταβολής της διατροφής να συνιστά έγκλημα.
Πιο συγκεκριμένα, η παραβίαση της υποχρέωσης καταβολής διατροφής είναι έγκλημα κατά το άρθρο 358 ΠΚ (βλ. ενδεικτικά τις αποφάσεις του Αρείου Πάγου 1583/2013, 130/2005 και 1671/1988). Ταυτόχρονα, με την παραβίαση της υποχρέωσης καταβολής διατροφής τελείται και το έγκλημα της καταδολίευσης δανειστών κατά το άρθρο 397 ΠΚ, ενώ, υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις, και τα εγκλήματα της έκθεσης κατά το άρθρο 306 ΠΚ, της σωματικής βλάβης αδύναμων ατόμων κατά το άρθρο 312 ΠΚ και της εγκατάλειψης εγκύου κατά το άρθρο 359 ΠΚ.
Κατά τη διάταξη του άρθρου 358 ΠΚ, όπως τροποποιήθηκε με τον Ν. 4619/2019, «όποιος κακόβουλα παραβιάζει την υποχρέωση διατροφής που την επιβάλει σε αυτόν ο νόμος και έχει αναγνωριστεί, έστω προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο, με τρόπο τέτοιο ώστε ο δικαιούχος να υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχτεί τη βοήθεια άλλων, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή».
Από τη διάταξη του άρθρου 358 ΠΚ προκύπτει ότι, μεταξύ άλλων, προκειμένου να τελεστεί το εν λόγω έγκλημα, πρέπει:
- Να παραβιάζεται υποχρέωση προς διατροφή
- Η υποχρέωση διατροφής να είναι επιβεβλημένη από τον νόμο
- Η υποχρέωση διατροφής να έχει αναγνωριστεί, έστω και προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο,
- Ο δικαιούχος της διατροφής να έχει υποστεί στερήσεις εξαιτίας της μη καταβολής της ή να έχει αναγκαστεί να δεχτεί τη βοήθεια άλλων προκειμένου να καλύψει βιοτικές του ανάγκες.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η παραπάνω διάταξη καλύπτει τη μη καταβολή κάθε είδους διατροφής, της οποίας υποχρέωση καταβολής δημιουργείται από το νόμο (δηλαδή κατά τις διατάξεις 1485 έως 1504 ΑΚ). Έτσι, παρόλο που πιο συχνά αφορά την μη καταβολή διατροφής για το ανήλικο τέκνο, με την εν λόγω διάταξη προστατεύονται και οι γονείς όταν τα ενήλικα τέκνα τους έχουν υποχρέωση διατροφής προς αυτούς, τα αδέρφια, εάν υπάρχει υποχρέωση διατροφής μεταξύ αδελφών, οι σύζυγοι -είτε είναι υπόχρεος ο άντρας, είτε η γυναίκα-, ακόμη και οι διαζευγμένοι, αν έχει αναγνωριστεί υποχρέωση διατροφής.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η διάταξη του άρθρου 358 ΠΚ αφορά κάθε είδος διατροφής, είτε αυτή είναι πλήρης, είτε μειωμένη, υπό την προϋπόθεση ότι ο δικαιούχος της -μεταξύ άλλων- τη δικαιούται εκ του νόμου.
Τέλος, άξιο προσοχής είναι ότι προκειμένου να εφαρμοστεί η εν λόγω διάταξη και να επέλθουν οι έννομες συνέπειες αυτής, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η έγκαιρη (εμπρόθεσμη) υποβολή έγκλησης από τον παθόντα (ή τον έχοντα την επιμέλεια αυτού, αν πρόκειται για ανήλικο τέκνο).
